Aenigmata Symposii i Varia Dalmatica

Neven Jovanović

Apr 30, 2007

• Gortan i Varia Dalmatica: latinisti, Zadar, ali i antika; jednom od zapisivača tekstova - Ivanu Luciću - Gortan je posvetio jedan od svojih radova: "Ivan Lučić i trogirski kodeks Petronijev", Zbornik Historijskog instituta JAZU, vol. 6, Zagreb 1969, s. 109-114.
• Varia Dalmatica, Petar Lucić (Trogir, ca. 1550-30. siječnja 1614)
• početak: 58 pjesama od po tri stiha. Kolumbićev opis: "Složeni sastavak bez glavnog naslova". Gurato, u indeksu: "Esametri - Inducuntur loquentia Mineralia, Animalia etc. per sing.". Početak cjeline nije sačuvan.
• Bratislav Lučin identificirao pripadnost Aenigmata Symposii, dijelu Anthologia Latina (tj. codex Salmasianus).
• 58 zagonetaka od 100 (101) iz zbirke. Autor: Symposius ili Symphosius, katkad Caelius Symphosius (zbirka je pripisivana i Laktanciju). Datacija: II-III, pa do V-VI st. n. e. Formalne i slikovne podudarnosti s tekstovima iz Afrike doba Vandala (prijelaz V-VI st.), ali i s tekstovima Paulina iz Nole.
• vrsta: aenigmata. Kršćanska tradicija: VII, VIII st, nadahnuti Simpozijem. Kontekst gozbe (i takve književnosti).
• primjeri: prvi Lucićev (interpretacija Bergamin), itd.
• Lucićev izvor? Aenigmata imaju tri editiones principes, međusobno neovisne (i dva djelomična izdanja između):
  • Ioachim Perionius (Pariz, 1533, drugo izd. 1537)
  • Iosephus Castalius (Giuseppe Castiglione, Rim 1581; drugo izd. 1597, treće izd. 1607)
  • Pierre Pithou (Pariz, 1590; drugo izd. Lyon 1596, treće Ženeva 1619)
• VD sadrži Symp. Aenig. Bergamin 48-77, 79-95, 97-100, 78, 12, 18-19, 21-23
• Potvrda Manuele Bergamin (nisam imao uvid u Perionijevo izdanje):

  Gli enigmi di Simposio del ms. di Zara (DV) sembrano proprio descritti dall'edizione di Perionius. [Nella mia edizione, come esplicitato nell'introduzione, non ho riportato tutte le scelte degli editori, ma solo quelle in cui il confronto si rivelasse utile per la costituzione del testo. Perciò non sono segnalati i titoli in greco degli enigmi 72 e 87 e le altre varianti che Lei indica per DV nella Sua collazione.] Le confermo che Perionius riporta come titoli di 72 e 87 la parola greca "adylon", che sta probabilmente per "adelon" ("non è chiaro" = non legitur), con tipico errore dovuto a iotacismo.

  Anche il titolo di 87 Strigilis corrisponde a quello di Perionius: Strigilis quantum ex uestigiis litterarum colligi potest.

  L'enigma 96, De VIII tollas... manca anche in Perionius [(per errore manca in apparato, ma è indicato a p. LX nell'introduzione)].

  Le uniche differenze che ho rilevato tra Perionius e DV sono: in 68, Specular: uerba DV membra Per. (zabuna); in 91, sufficit VD debuit Per. (prema rječniku, održivo)

  • Grčka slova (slika)
  • Naslov (slika)
  • Nedostaje 96, druga varijanta 76 Silex
  • lectiones variae (protumačiti)
• Perionije se oslanjao na kodeks recenzije B.
• Problemi s redoslijedom - po sveščićima? oštećeno izdanje? ipak rukopis (raniji prijepis)?

Zaključak

• Simpozije: najveći antički autor Varia Dalmatica
• izvor: najsličniji Perionijevu izdanju, problemi s redoslijedom.
• potvrđena sklonost enigmatici u Varia Dalmatica (Marulić, Walther) - nije bez utemljenja u kršćanskoj tradiciji